نخستین گام در تلاش برای ساختن جوامع پایدار کسب سواد زیست محیطی است (فریتیوف، 1386). صاحب نظران مطالعات زیست محیطی نظیر بوردن و اسکتینو (1979)، اسکان و هولزر (1990)، کایزر و همکاران (1999)، بایارد و جولی (2006) و نیز تانگلت و همکاران (2007) معتقدند که بین دانش زیست محیطی و رفتار های مهم زیست محیطی رابطه وجود دارد. با توجه به این که دانش در شکل دهی و پیش بینی رفتار های زیست محیطی تاثیر گذار است، مقاله حاضر به بررسی رابطه میان دانش زیست محیطی با رفتار زیست محیطی (مصرف انرژی خانگی) در مناطق شهری شهرستان ارومیه می پردازد. در تحقیق حاضر، دانش زیست محیطی در دو سطح دانش نظام مند و دانش مربوط به عمل (رفتار)، مطمح نظر قرار گرفته است. بر این اساس، رابطه مثبت بین دانش و رفتار زیست محیطی، فرضیه اساسی تحقیق را شکل می دهد. از نظر روش شناسی، از روش پیمایش استفاده شده و با استفاده از نمونه گیری خوشه ای، نمونه ها از مناطق شهری انتخاب شدند. داده های تحقیق با استفاده از پرسش نامه و از 383 نفر از ساکنان شهر ارومیه جمع آوری شدند. نتایج ضریب آلفای کرونباخ (63.66) نشان داد که پرسش نامه تحقیق از روایی نسبتا بالایی برخوردار است. نتایج تحقیق نشان داده است که بر خلاف بسیاری از تحقیقات تجربی پیشین که در سایر مناطق جهان انجام شده، در جامعه آماری مورد بررسی، رابطه معنا داری بین دانش زیست محیطی چه دانش از نوع نظام مند و چه از نوع رفتاری و رفتار زیست محیطی وجود ندارد. در ادامه مقاله، دلایل احتمالی بروز این نتیجه مورد بحث قرار گرفته و در موضوعاتی نیز برای انجام تحقیقات آتی پیشنهاد شده است.

با آغاز دهه ی هشتاد و تسریع روند خشک شدن دریاچه ی ارومیه، متخصصان حوزه ی محیط زیست این واقعه را یک مسئله ی زیست محیطی بسیار حیاتی عنوان کردند و همین امر سبب واکنشهای مختلف شهروندان استانهای مجاور دریاچهی ارومیه گشت. با توجه به این که واکنشهای مذکور، گروههای مختلفی از مردم را در بر میگرفت و تا امروز نیز تداوم داشته است، از آن تحت عنوان «کنش جمعی خشک شدن دریاچه ی ارومیه» یاد شده است. در این مقاله، با اتکاء به چارچوب مفهومی مناسب و با روش اسنادی تلاش شده این کنش جمعی زیست محیطی مورد مطالعه قرار گیرد. آن چه که بررسی این جنبش را حائز اهمیت کرده و به پیچیدگیهای تحلیلی آن افزوده است، نقش گروههای اجتماعی مختلف موجود در آذربایجان جهت پیش بردن آن میباشد. این امر طوری است که فعالان محیط زیست، هویتطلبان و ملیگرایان قومی و بخشی از مردم عادی جامعه همچون بازاریان و طرفداران تیم فوتبال تراکتورسازی تبریز و ... همگی با استفاده از ابزارها و فضاهای عمومی در دسترس، سعی در رساندن صدای خود و بیان مطالبات خود دارند. نتایج پژوهش نشان می دهد که کنش جمعی خشک شدن دریاچه ارومیه ابتدا با کنش فعالان زیست محیطی مطرح شده و بعد ها توسط گروه های سیاسی قومی- زبانی تصرف شده و تداوم یافته است. به بیان دیگر کنش جمعی قومی تحت لوای بحران زیست محیطی زیست کرده و به حیات خود ادامه می دهد و همین امر به کنش وجهه سیاسی بخشیده و مانع فعالیت سمن ها و نهادهای ذیربط برای مدیریت بحران زیست محیطی دریاچه ارومیه شده است.

جوامع روستایی ارتباط تنگاتنگی با محیط پیرامون خود دارند که بسیاری از ویژگی های آن ها منجر به توسعه کارآفرینی و تقویت اقتصاد روستایی می گردد و بعضی دیگر، توسعه کارآفرینی را با محدودیت مواجه ساخته، پیشرفت اقتصادی را به تأخیر می-اندازند. با توجه به اثرات محدودیت های کالبدی و زیست محیطی بر توسعه کارآفرینی در روستاهای پیرامونی مرز و تالاب بین المللی هامون، هدف پژوهش حاضر، تحلیل اثرات این محدودیت ها در روستاهای بخش قرقری شهرستان هیرمند می باشد. این تحقیق از نوع توصیفی- تحلیلی است که در آن از روش اسنادی برای بررسی سوابق و تبیین مسئله و از روش پیمایشی (با ابزار مصاحبه و تکمیل پرسشنامه) برای جمع آوری داده های مورد نیاز در سطح روستا استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش شامل سرپرستان خانوارهای ساکن در محدوده موردمطالعه می باشد که با توجه به تعداد خانوارهای ساکن در محدوده موردمطالعه و استفاده از فرمول کوکران، تعداد 348 نمونه برای تکمیل پرسشنامه های تحقیق محاسبه گردید. تجزیه وتحلیل داده ها با استفاده از روش های آمار توصیفی و تحلیلی، مدل ARAS و نرم افزارهای SPSS، Choice Expert و ArcGIS انجام گردیده است. نتایج مدل ARAS در بررسی شدت محدودیت های کارآفرینی در روستاهای موردمطالعه نشان می دهد که محدودیت های کالبدی در 6/58 درصد از روستاها و محدودیت های زیست محیطی نیز در 9/68 درصد از روستاها در سطح شدید یا بسیار شدید می باشد. همچنین بر اساس نتایج آزمون فریدمن، محدودیت های ناشی از وجود دیوار مرزی با میانگین 487/0 و محدودیت دسترسی به منابع آب با میانگین 393/0 به ترتیب بالاترین محدودیت های کالبدی و زیست محیطی را در بین محدودیت های متنوع در هر بعد به خود اختصاص می دهند.

زمینه: اخلاق به عنوان عاملی مؤثر در رفع بحران های زیست محیطی مورد توجه قرار گرفته و راه جلوگیری از تخریب محیط زیست احیای ارزش های اخلاقی است. از این رو آگاه سازی عمومی جامعه در رابطه با ارزش و اهمیت محیط زیست جهت توسعه اخلاق زیست محیطی، ضروری است. روش: پژوهش حاضر از منظر هدف کاربردی، و از منظر گردآوری اطلاعات و داده ها از نوع توصیفی همبستگی است. جامعه آماری مطالعه، 245 نفر از کارکنان پتروشیمی شهرستان مرودشت بوده است. حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران 150 نفر تعیین گردید. ابزار گردآوری اطلاعات، پرسشنامه استاندارد است. امتیازدهی پرسشنامه به صورت لیکرت 5 گزینه ای بود. داده ها با بهره گیری از فن مدل سازی معادلات ساختاری (SEM) با رویکرد روش حداقل مربعات جزئی و با استفاده از نرم افزار Smart PLS 2 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. یافته ها: نتایج حاصل از مدل سازی معادلات ساختاری نشان داد، دانش، نگرش، رفتار و پذیرش مسئولیت زیست محیطی رابطه مثبت و معناداری با توسعه اخلاق زیست محیطی دارند. از این میان پذیرش مسئولیت زیست محیطی با ضریب مسیر816/0 و ضریب معنا داری 507/27 بیشترین رابطه و دانش زیست محیطی با ضریب مسیر 233/0 و ضریب معنا داری 168/2 کمترین رابطه را با توسعه اخلاق زیست محیطی دارد. نتیجه گیری: بر اساس یافته های تحقیق، در صورتی که دانش، نگرش و رفتار زیست محیطی در افراد تقویت شود، احساس مسئولیت بیشتری نسبت به محیط زیست اطراف خود پیدا می کنند و در حل بحران های زیست محیطی تلاش می کنند به این ترتیب اخلاق زیست محیطی در جامعه توسعه می یابد.

زمینه: اخلاق به عنوان عاملی موثر در رفع بحران های زیست محیطی مورد توجه قرار گرفته و راه جلوگیری از تخریب محیط زیست احیای ارزش های اخلاقی است. از این رو آگاه سازی عمومی جامعه در رابطه با ارزش و اهمیت محیط زیست جهت توسعه اخلاق زیست محیطی، ضروری است. روش: پژوهش حاضر از منظر هدف کاربردی، و از منظر گردآوری اطلاعات و داده ها از نوع توصیفی همبستگی است. جامعه آماری مطالعه، 245 نفر از کارکنان پتروشیمی شهرستان مرودشت بوده است. حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران 150 نفر تعیین گردید. ابزار گردآوری اطلاعات، پرسشنامه استاندارد است. امتیازدهی پرسشنامه به صورت لیکرت 5 گزینه ای بود. داده ها با بهره گیری از فن مدل سازی معادلات ساختاری (SEM) با رویکرد روش حداقل مربعات جزیی و با استفاده از نرم افزار Smart PLS 2 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. یافته ها: نتایج حاصل از مدل سازی معادلات ساختاری نشان داد، دانش، نگرش، رفتار و پذیرش مسیولیت زیست محیطی رابطه مثبت و معناداری با توسعه اخلاق زیست محیطی دارند. از این میان پذیرش مسیولیت زیست محیطی با ضریب مسیر816/0 و ضریب معنا داری 507/27 بیشترین رابطه و دانش زیست محیطی با ضریب مسیر 233/0 و ضریب معنا داری 168/2 کمترین رابطه را با توسعه اخلاق زیست محیطی دارد. نتیجه گیری: بر اساس یافته های تحقیق، در صورتی که دانش، نگرش و رفتار زیست محیطی در افراد تقویت شود، احساس مسیولیت بیشتری نسبت به محیط زیست اطراف خود پیدا می کنند و در حل بحران های زیست محیطی تلاش می کنند به این ترتیب اخلاق زیست محیطی در جامعه توسعه می یابد.

هدف: این پژوهش با هدف مطالعه نقش دانش زیست محیطی بر مسئولیت پذیری زیست محیطی و رفتار دوست دار محیط زیست ورزشکاران رشته پاراگلایدر انجام شد. روش شناسی: برای اجرای این پژوهش از روش پیمایشی استفاده شد. تمامی ورزشکاران رشته پاراگلایدر استفاده کننده از سایت پروازی شهرستان رامیان به عنوان جامعه در نظر گرفته شدند. در یک بازه زمانی 3 ماهه تعداد 319 ورزشکار رشته پاراگلایدر به شکل هدفمند به عنوان نمونه گزینش شدند. گردآوری داده ها با استفاده از سه پرسش نامه دانش زیست محیطی (لیانگ و همکاران، 2016)، مسئولیت پذیری زیست محیطی (توفیق و همکاران، 2014) و رفتار دوست دار محیط زیست (لی و همکاران، 2015) انجام شد. داده های گردآوری شده با استفاده از آمار توصیفی (فراوانی ، میانگین و انحراف استاندارد) و آمار استنباطی (مدل سازی معادلات ساختاری) تحلیل شدند. برای انجام تحلیل ها دو نرم افزار آماری SPSS نسخه 25 و Smart PLS نسخه 3 مورد استفاده قرار گرفتند. یافته ها: نتایج نشان داد دانش زیست محیطی بر مسئولیت پذیری زیست محیطی ورزشکاران رشته پاراگلایدر اثر مثبت و معنی داری دارد. همچنین مشخص شد اثر دانش زیست محیطی بر رفتار دوست دار محیط زیست ورزشکاران رشته پاراگلایدر مثبت و معنی داری است. علاوه بر آن، نتایج نشان داد مسئولیت پذیری زیست محیطی بر رفتار دوست دار محیط زیست ورزشکاران رشته پاراگلایدر اثر مثبت و معنی داری دارد. در انتها مشخص شد دانش زیست محیطی بر رفتار دوست دار محیط زیست ورزشکاران رشته پاراگلایدر با نقش میانجی مسئولیت پذیری زیست محیطی اثر مثبت و معنی داری دارد. نتیجه گیری: آموزش موضوعات زیست محیطی به ورزشکاران پاراگلایدر می تواند پیامدهای مثبتی مانند افزایش مسئولیت پذیری زیست محیطی و توسعه رفتار دوست دار طبیعت را در آن ها به همراه داشته باشد.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (pdf) مراجعه فرمایید.

آموزش محیط زیست را می توان یک نظام فکری جدید عنوان نمود که توسط آن انسان می تواند به طور هماهنگ با طبیعت به زندگی خود ادامه دهد. در این نظام فکری اصول، ارزش ها، عواطف و مسوولیت های فردی و حرفه ای و حتی عادات رفتاری هر فرد و نهایتا جامعه باید در جهت هماهنگی با طبیعت متحول گردد. در راستای برقراری این نظام فکری و آموزشی، در پژوهش حاضر، نیازهای آموزشی محیط زیست دانش آموزان استان خوزستان مورد بررسی و مداقه قرار گرفته است. تحقیق حاضر، از نظر هدف، تحقیقی کاربردی و از لحاظ روش مطالعه ای توصیفی - پیمایشی است. جامعه آماری پژوهش را دانش آموزان دختر و پسر مقطع راهنمایی و متوسطه مدارس استان خوزستان در سال تحصیلی 87-1386 تشکیل داده اند. نمونه های پژوهش مشتمل بر 1067 نفر بوده که به صورت نمونه گیری خوشه ای از شهرهای اهواز، بهبهان، مسجدسلیمان و بندرامام خمینی انتخاب شده اند. ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه ای بوده است که طبق نظر اساتید متخصص محیط زیست و آموزش ساخته شده و از پایایی و روایی قابل توجهی برخوردار است. داده های به دست آمده از پژوهش با استفاده از شاخص های آمارتوصیفی شامل جدول فراوانی، میانگین و روش های آمار استنباطی آزمون Fو آزمون کای دو، تحلیل واریانس، ضریب هم بستگی، تست دانکن و رگرسیون چند متغیره مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. از نتایج پژوهش عبارتند از:1. مطالب کتاب های درسی، اطلاعات زیست محیطی کافی مربوط به محل زندگی دانش آموز را به وی ارایه نمی دهد.2. معلمین مدارس استان خوزستان اطلاعات متناسب با محیط زیست منطقه را به دانش آموزان ارایه نمی دهند.3. فوق برنامه ها و فعالیت های جنبی در زمینه محیط زیست در مدارس استان خوزستان بسیار کم بوده و شناخت کافی از محیط زیست منطقه و محل زندگی دانش آموز را به وی ارایه نمی دهد.4. تاثیر فوق برنامه های مدرسه در ایجاد انگیزه نسبت به محیط زیست و سطح آگاهی دانش آموزان نسبت به دو متغیر اطلاعات کتاب های درسی و معلمین، بیشتر است.